Leestijd: 5 minuten
Kinderen zijn verschillend, dat staat vast. Een deel van die verschillen komt voort uit de cultuur waarin ze opgroeien en wat ze meekrijgen van hun ouders of familie. Andere factoren spelen ook een rol, zoals de gezinssituatie, opvoedingsstijl en persoonlijke eigenschappen.
Sommige kinderen zijn gewend om zelf keuzes te maken, terwijl anderen wachten op instructies. Ook in de omgang met regels zie je verschillen: het ene kind overlegt en onderhandelt graag, terwijl het andere gewend is dat de volwassene beslist.
Daarnaast zijn er verschillen in dagelijkse gewoontes. Zo gaan sommige kinderen laat naar bed omdat dat thuis gebruikelijk is, terwijl anderen een vast slaapritme hebben. Eten verschilt ook: het ene kind eet wat de pot schaft, terwijl een ander gewend is om zelf te kiezen of alleen te eten wanneer het trek heeft.
Deze verschillen spelen niet alleen bij de kinderen zelf, maar ook in de samenwerking met ouders. Waar de ene ouder graag meedenkt en veel feedback wil geven, verwacht de andere juist dat de pedagogisch professional de leiding neemt.
In deze blog bespreken we hoe cultuur invloed heeft op opvoeding, welke opvoedingsstijlen er zijn en hoe je cultuursensitief kunt werken in de kinderopvang.
Wat is cultuur en hoe beïnvloedt het opvoeding?
Cultuur gaat verder dan iemands afkomst. Het omvat ook waarden, normen en tradities die van generatie op generatie worden doorgegeven. Dit zie je terug in hoe ouders omgaan met discipline, zelfstandigheid en sociale ontwikkeling.
- Individualistische culturen (zoals Nederland, de VS en Scandinavië) leggen de nadruk op zelfstandigheid en zelfexpressie. Kinderen worden aangemoedigd om hun eigen mening te vormen en keuzes te maken.
- Collectivistische culturen (zoals China, Marokko en Suriname) benadrukken respect voor de groep. Harmonie en samenwerking zijn belangrijker dan persoonlijke voorkeuren.
Beide benaderingen hebben hun eigen kracht. Door cultuursensitief te werken, kun je beter inspelen op de behoeften van kinderen en hun ouders.
Verschillende opvoedingsstijlen en cultuursensitief werken in de kinderopvang
Hoewel opvoeding overal anders is, kunnen we grofweg vier stijlen onderscheiden. Als pedagogisch professional is het belangrijk om cultuursensitief om te gaan met deze verschillen.
Democratische opvoedingsstijl (duidelijk, maar warm)
- Veelvoorkomend in West-Europa en de VS.
- Ouders stellen grenzen, maar geven ook ruimte voor dialoog en eigen inbreng.
- Een kind dat niet luistert, krijgt uitleg over waarom een regel belangrijk is.
Autoritaire opvoedingsstijl (strikt, weinig onderhandeling)
- Vaak te zien in Aziatische en sommige Afrikaanse culturen.
- Respect en discipline staan centraal.
- Kinderen leren gehoorzaamheid en respect voor ouderen.
Toegeeflijke opvoedingsstijl (veel vrijheid, weinig regels)
- Vooral populair in Scandinavische landen.
- Kinderen worden aangemoedigd hun eigen pad te volgen, met minimale beperkingen.
- Een kind mag zelf bepalen wanneer het naar bed gaat.
Gemeenschapsopvoeding (collectief opvoeden, gedeelde verantwoordelijkheid)
- Veelvoorkomend in inheemse en rurale gemeenschappen in Afrika, Indonesië, Brazilië en Venezuela.
- Grootouders, buren en de bredere familie spelen een actieve rol in de opvoeding.
- “It takes a village to raise a child” – kinderen groeien op in een sociale omgeving waarin meerdere volwassenen een opvoedende rol hebben.
In de kinderopvang zie je vaak een mix van deze stijlen. Ouders brengen hun eigen overtuigingen mee, en die kunnen sterk verschillen.
Let op! Ga altijd in gesprek met ouders. Zelfs binnen dezelfde cultuur kunnen opvoedingsstijlen en gewoonten verschillen.
Cultuursensitief werken in de kinderopvang: Hoe pak je dat aan?
Hoe ga je om met deze verschillen zonder ouders het gevoel te geven dat hun aanpak ‘goed’ of ‘fout’ is?
- Stel vragen en luister actief
Ouders willen zich gehoord voelen. Vraag bijvoorbeeld: “Hoe doen jullie dat thuis?” of “Wat werkt voor jullie kind?” in plaats van direct advies te geven. - Bouw vertrouwen op in de communicatie
Sommige ouders vinden het lastig om met de opvang in gesprek te gaan, bijvoorbeeld door taalbarrières. Neem de tijd om een vertrouwensband op te bouwen, gebruik visuele hulpmiddelen en houd het contact laagdrempelig. - Speel flexibel in op diverse behoeften
- Hoe kun je rekening houden met andere slaaprituelen?
- Wat als een kind gewend is aan een warme lunch of met de handen eet?
- Hoe leg je uit waarom bepaalde regels in de opvang gelden?
- Stem af binnen het team
- Wat zijn onze kernwaarden als opvang?
- Hoe communiceren we onze verwachtingen naar ouders?
- Hoe gaan we het gesprek aan met ouders met een andere opvoedingsstijl?
Van cultuursensitief werken naar samen leren
In plaats van opvoedingsverschillen als een uitdaging te zien, kun je ze benutten om van elkaar te leren.
Voorbeelden in de praktijk:
- Vervoer: In sommige culturen worden baby’s op de rug gedragen of reist men met tuktuks. Laat kinderen dit ervaren met een hindernisbaan waarin ze een pop op hun rug dragen.
- Eetgewoontes: Sommige culturen eten zittend op de grond, met stokjes of met de handen. Richt een eethoek in waar kinderen dit kunnen ervaren en organiseer een themamaaltijd.
Conclusie: Cultuursensitief werken zorgt voor verbinding
Cultuur speelt een grote rol in opvoeding, en als pedagogisch professional krijg je hier dagelijks mee te maken. Door open te staan voor andere opvoedingsstijlen en ouders serieus te nemen, bouw je bruggen in plaats van barrières.
Wat kun jij doen?
- Reflecteer op jouw eigen opvoedingswaarden.
- Bespreek met collega’s hoe jullie omgaan met cultuurverschillen.
- Deel je ervaringen! Heb jij een mooi voorbeeld van hoe cultuursensitief werken een rol speelt in jouw werk? Laat het weten in de reacties!
